Poród klaczy, czyli tzw. "źrebięcie", to moment, w którym hodowcy i opiekunowie koni czekają z wielką uwagą, ponieważ od odpowiedniego przygotowania i reakcji w tym czasie zależy zdrowie zarówno matki, jak i jej potomka. Aby dobrze przygotować się do porodu, warto znać kluczowe objawy zbliżającego się porodu, a także odpowiednio zadbać o klacz przed i po porodzie.

Jak rozpoznać zbliżający się poród?
Poród u klaczy jest procesem, który trwa od 10 do 15 godzin. Aby prawidłowo przygotować się na to wydarzenie, warto znać kilka charakterystycznych objawów zbliżającego się porodu.

Zmiany w zachowaniu – W dniach poprzedzających poród klacz może stać się bardziej niespokojna, chodzić w kółko, być drażliwa lub wykazywać nadmierne zainteresowanie swoim otoczeniem. Może również próbować oddalać się od innych koni, szukając spokojnego miejsca.

Zmiana kształtu ciała – W miarę jak zbliża się poród, brzuch klaczy opada, a grzbiet staje się bardziej wygładzony. Podbrzusze może stwardnieć, a narządy rozrodcze są bardziej widoczne.

Wydzielina z narządów płciowych – Kilka dni przed porodem u klaczy może występować niewielka ilość wydzieliny z pochwy, która jest przezroczysta lub lekko mleczna. W dniu porodu wydzielina staje się bardziej obfita i może zmieniać kolor.

Obrzęk i bolesność wymion – Tuż przed porodem wymiona klaczy puchną i stają się twarde, wypełnione mlekiem. W niektórych przypadkach może wystąpić wyciek mleka, bardzo często na wymionach pojawiąją się tak zwane "sople" koloru mleczno żóltego lub kropelki mleka, co zwiastuje zbliżający sie poród.

Zjawisko "tłuszczu w okolicy ogona" – Przed porodem u niektórych klaczy może pojawić się zwiększenie miękkości w okolicy ogona i krocza. To znak, że szykuje się do porodu.

Przygotowanie klaczy do porodu
W przypadku porodu, klacz może zacząć wykazywać pierwsze oznaki skurczów już na kilka godzin przed narodzinami źrebięcia. Warto wtedy udać się do stajni, gdzie klacz jest w bezpiecznym miejscu i przygotowana do porodu. Klacz powinna rodzić w odpowiednich warunkach – cicho i spokojnie, w miejscu, w którym ma możliwość ochrony przed zimnem oraz nadmiernym stresem.

Zaleca się, aby klacz, szczególnie w ostatnich godzinach przed porodem, była w odpowiednio przygotowanej stajni, bez nadmiernego hałasu. Powinna mieć również dostęp do świeżej wody oraz miejsca, gdzie będzie mogła się wygodnie ułożyć. Idealnie jest, jeśli w pobliżu znajduje się ktoś, kto monitoruje stan klaczy najlepiej w takiej sytuacji sprawdzając się kamery nad boksem aby nie zaglądać do klaczy co chwilę i niepotrzebnie nie jej niepokoić.
Bardzo ważne jest aby być w kontakcie z weterynarzm prowadzącym klacz, jeśli widzimy zbliżający się poród, a wiekszośc przypadków są one w nocy kiedy w stajni jest spokojnie i cicho aby w razie komplikacji w trakcie porodu weterynarz mógł w miare mozliwości szybko dojechać i udzielić niezbędnej pomocy.

Poród klaczy
Faza 1 – Skurcze i rozszerzanie szyjki macicy (tzw. faza utajona)
Początek porodu: Pierwszym objawem porodu są skurcze macicy, które mogą być trudne do zauważenia, ponieważ klacz często nie wykazuje silnego bólu. Skurcze te przygotowują szyjkę macicy do otwarcia.
Zwiększona aktywność: Klacz staje się bardziej niespokojna i może intensywnie chodzić, próbując znaleźć odpowiednie miejsce do porodu. Skurcze mogą trwać od kilku minut do godzin.
Przygotowanie do porodu: W tej fazie klacz może zetrzeć część błon płodowych, a kanał rodny zaczyna się rozszerzać, co pozwala na przejście źrebięcia. W tym czasie, opiekunowie powinni być czujni, aby monitorować przebieg porodu.
Faza 2 – Właściwy poród (tzw. faza aktywna)
Wydalenie źrebięcia: To najbardziej intensywna część porodu, kiedy klacz zaczyna wydalać źrebię. Skurcze stają się silniejsze i bardziej regularne. Zwykle w tej fazie pojawia się biaława lub żółta wydzielina z pochwy.
Wydostanie się źrebięcia: Pierwsza część ciała, która ukazuje się na zewnątrz, to zwykle przednia część ciała źrebięcia (głowa i przednie nogi). Głowa źrebięcia powinna być wyciągnięta z pochwy w jednej z pierwszych fal skurczów. W idealnych warunkach poród powinien trwać od 15 do 30 minut.
Ochrona błon płodowych: W tym czasie może również wystąpić pęknięcie błon płodowych, co jest normalne. Klacz może w tej chwili znajdować się w bardziej intensywnym etapie porodu.
Faza 3 – Wydalenie łożyska
Po narodzinach źrebięcia: Po wydaleniu źrebięcia, klacz zaczyna rodzić łożysko. Zwykle łożysko wychodzi 15–60 minut po narodzinach źrebięcia. Jeśli klacz nie urodzi łożyska naturalanie konieczna jest wizyta weterynarza i zabieg mechanicznego usnięcia łożyska.
Kontrola łożyska: Należy upewnić się, że całe łożysko zostało wydalone. Jeśli fragment łożyska nie wydostanie się z organizmu matki, może to prowadzić do infekcji i poważnych komplikacji zagrażających życiu klaczy, dlatego ważne jest, aby po porodzie monitorować klacz i jej stan.
Sprawdzenie stanu źrebięcia: Po narodzinach, źrebię powinno być niezwłocznie ocenione pod kątem stanu zdrowia. Należy sprawdzić, czy ma prawidłowy oddech i czy nie występują żadne problemy z oddychaniem.
Kiedy podać pierwszy posiłek i jaki?
Po porodzie, klacz powinna otrzymać posiłek w ciągu kilku godzin. Zwykle jest to pasza wysokiej jakości, np. sianokiszonka lub pasze bogate w błonnik, które pomagają przywrócić funkcje trawienne po porodzie. Ważne jest, aby posiłek był lekki, łatwostrawny i dobrze dopasowany do jej stanu. Na początku nie należy podawać jej pełnej dawki paszy – warto poczekać, aż klacz ustabilizuje się po porodzie, by uniknąć ryzyka niestrawności lub kolki. Zaleca się podanie elektorlitów, które pozwalają wyrównać zaburzenia gospodarki wodno elektrolitowej, dzięki czemu nie dochodzi do zaburzeń układu nerwowego oraz mięśniowego po dużym wysiłku, którym jest poród.

W zależności od stanu zdrowia, niektóre klacze mogą mieć apetyt już kilka godzin po porodzie. Inne mogą potrzebować trochę czasu na przystosowanie się. Należy monitorować stan klaczy, by upewnić się, że spożywa wystarczającą ilość pokarmu, aby wspomóc produkcję mleka i przywrócić energię.

Kiedy źrebię powinno wstać i zjeść pierwszy posiłek?
Jednym z najważniejszych momentów po porodzie jest, gdy źrebię wstaje i zaczyna pić pierwsze mleko. Idealnie powinno to nastąpić w ciągu 1–2 godzin od narodzin. Przez pierwsze godziny życia źrebię jest bardzo wrażliwe i zależne od opieki matki, dlatego to, jak szybko wstanie, ma kluczowe znaczenie dla jego rozwoju.
Wstawanie – Źrebięta zwykle zaczynają próbować wstać w ciągu pierwszej godziny po porodzie. Zwykle, przy odpowiednim wsparciu i nadzorze, źrebię powinno być w stanie stanąć na nogi w ciągu 1–2 godzin, a po kolejnej godzinie – samodzielnie pić mleko. Czasami może to potrwać nieco dłużej, zwłaszcza jeśli poród był długi lub źrebię jest osłabione

Pierwszy posiłek – Pierwsze mleko, tzw. kolostrum("siara"), jest niezwykle ważne dla zdrowia źrebięcia. Zawiera ono przeciwciała, które są niezbędne do budowania odporności noworodka. Źrebię musi je wypić w pierwszych godzinach życia, zanim jego organizm stanie się mniej zdolny do wchłaniania tych cennych substancji. Kolostrum jest bogate w przeciwciała, które są niezbędne do budowania odporności. Zwykle klacz pomaga w karmieniu, przyciągając źrebię do wymienia. Jeśli źrebię nie jest w stanie wstać, należy natychmiast skontaktować się z weterynarzem.

Pierwszę wypróżnienie źrebaka- Smółka to ciemna, gęsta substancja, która jest pierwszym kałem źrebięcia po porodzie. Jej obecność jest całkowicie naturalna i jest ważnym etapem w procesie adaptacji układu trawiennego źrebięcia do życia poza łonem matki. Smółka zwykle pojawia się tuż po narodzinach, ale pierwsze jej wydalenie może mieć miejsce w ciągu kilku godzin. Jeśli źrebię nie odda smółki w pierwszych godzinach życia, może to wskazywać na problemy zdrowotne wtedy bezzwłocznie należy wezwać weterynarza. Z własnego kilkunastoletniego doświadczenie w pracy w hodowli koni zalecam zwrócić szczególną uwagę na ogierki, które statystycznie w pierwszych dobach życia posiadają dużo wiekszę problemy z oddwniem kału i mimo prawidłowego oddania smółki bardzo często pojawiają się pożniejsze problemy. Objawiają się wzdętym brzuchem, napinaniem się i częstymi próbami zrobienia kup, niestety zakończonych niepowodzeniem, w związku z tym zalecam bardzo uważnie obserwować je aby uniknąć problemów ze zdrowiem źrebaka.

Podsumowanie
Poród klaczy to proces wymagający odpowiedniego przygotowania i monitorowania. Kluczowe jest, aby przed porodem zwrócić uwagę na zmiany w zachowaniu klaczy oraz na oznaki zbliżającego się porodu. Po porodzie, klacz powinna urodzidzić łożysko, otrzymać lekką, łatwostrawną paszę, a jej zdrowie i komfort muszą być monitorowane. Źrebię powinno wstać w ciągu 1–2 godzin i rozpocząć picie kolostrum, które jest niezbędne do jego rozwoju i budowania odporności, oraz oddać smółkę. Cierpliwość, odpowiednia opieka i obserwacja są kluczem do zapewnienia zdrowia zarówno matce, jak i jej potomstwu.